Uitzicht van Glen Etive op Buachaille Etive Mòr en Buachaille Etive Beag, Glen Coe
Wat is een clan?
Er zijn maar weinig dingen in de Schotse geschiedenis die zo kleurrijk – en bloederig – zijn als het clansysteem. Het komt oorspronkelijk uit de Keltische, Noordse of Normandisch-Franse traditie, maar al in de 13e eeuw was het clansysteem stevig verankerd in de Schotse Hooglanden.
Hoewel het woord 'clan' in het Schots-Gaelisch 'familie' of 'kinderen' betekent, waren niet alle leden van een clan echt familie van elkaar. De clans leefden van het land, met vee als belangrijkste bron van inkomsten. Dit was, samen met ruzies over grenzen, de belangrijkste reden voor onrust tussen clans. De belangrijkste clanleiders waren een soort koningen, beschermers en rechters, en hadden echte macht over de gebieden die ze controleerden.
Een gedenksteen voor Clan Mackintosh, Hooglanden
De Slag bij Culloden en de Highland Clearances
Het systeem bleef grotendeels in stand tot de bloedige Slag bij Culloden in 1746, waar de Jakobitische opstand genadeloos werd neergeslagen door de koninklijke troepen van koning George II. Tegen die tijd hadden betere handel en communicatie tussen de noordelijke en zuidelijke clans al geleid tot een verwatering van het clansysteem. De beruchte Highland Clearances, waarbij een groot deel van de bevolking uit de Schotse Hooglanden werd verdreven tijdens de 'ruiming van de Hooglanden', betekende het einde van het originele clansysteem. Duizenden Schotse landarbeiders werden verdreven en sommigen emigreerden naar verre oorden.
Clans vandaag de dag
Vandaag de dag kunnen veel clans worden teruggevoerd naar bepaalde regio's in Schotland, bijvoorbeeld de MacLeods van Skye, de MacNeils van Barra of de MacNabs van St Fillan aan Loch Earn. Als je een familieband hebt met Schotland en een Schotse clan, dan is een bezoek aan het thuisland van je clan een emotionele en onvergetelijke ervaring.
The Bruce's Stone, Dumfries & Galloway
Waar komen de clan-namen vandaan?
Vroeger dacht men vaak dat mensen met een clan-achternaam directe afstammelingen waren van het clanhoofd, maar het was ook gebruikelijk om een achternaam aan te nemen wanneer land werd overgenomen, om zo solidariteit te tonen en bescherming door de clan te verzekeren.
Naast de clanbanden is de oorsprong van andere Schotse achternamen heel divers. Omdat er jarenlang geen standaard spellingsregels waren, kon dezelfde naam op verschillende manieren worden gespeld, waardoor er veel variaties zijn ontstaan. Zo wordt McNeil bijvoorbeeld ook gespeld als McNeill, MacNeil, MacNèill, MacNeill en McNeal!
Gaelische connecties
De Schots-Gaelische invloed zie je terug in namen als Craig (van het Schots-Gaelische creag, wat 'rots' of 'rotsen' betekent) en Cameron (van cam en sròn, wat samen camshròin vormen, wat 'kromme neus' betekent).
Familie
Tegelijkertijd zijn er ook zogenaamde patroniemen, dat zijn namen die van de vader zijn afgeleid. Als Peter bijvoorbeeld een zoon heeft die John heet, krijgt John de achternaam Peterson (Peter's zoon, 'zoon van Peter'). Namen kunnen ook afkomstig zijn van de regio waar mensen woonden, bijvoorbeeld Murray uit de regio Moray in het noordoosten van Schotland.
Beroepen
Ook beroepen speelden een rol bij het ontstaan van achternamen, zoals Baxter (bakker), Webster (wever) en Brewster (brouwer), net als invloeden van Oudnoorse (Gunn) en Ierse immigranten in de 19e eeuw (Daly of Dailly).
